Orhan Gazi Dönemi Fetihler

Orhan Gazi Dönemi Fetihler

Orhan Bey’in beylik yıllarının ilk dönemi
Anadolu’da fetihlerle geçmiştir. Beyliği sırasında bütün diğer Anadolu
beylikleri gibi İran’da kurulu İlhanlılar’ı metbu sayıp yıllık vergi
ödemekte devam etmiştir. Diğer yandan da Bizans topraklarına yönelik
akınlar ve fetihlerle Osmanlı Beyliği daha güç kazanmıştır.
Orhan Bey 1321de Mudanya’yı fethederek beyliğini Marmara Denizi kıyısına
erişmiştir. 1323 yılında Gebze de kendi adında camii yaptırmıştır. 1321
ve 1326′ya kadar Gazi komutanlar emri altında Osmanlı beylik birlikleri
beylik sınırlarina sevkedilmiş; Konur Alp Batı Karadeniz dolaylarına,
Akçakoca İzmit dolaylarına, Gazi Abdurrahman Yalova (Yalakabad)
dolaylarına akınlar yaparak Yalova, Akyazı, Mudurnu, Pazaryeri
(Ermenipazarı), Sapanca (Ayangölü), Kandıra, Samandra fetihleri
yapılmıştır.

1326′de hedef, bölgenin en büyük merkezi olan ve yıllardır abluka
altında tutulan Bursa kenti olmuştur. Önce Orhaneli (o zaman Atranos)
kalesi alınmış ve yıkılmış; sonra Bursa hisarını kuşatmak üzere
Pınarbaşı mevkininde karargah kurulmuştur. Fakat Köse Mihal Bey’in
diplomatik çabaları sonucu kale muhafızı Evranos kaleyi savaşsız teslim
etmiştir. Köse Mihal Bey ve Evranos Bey’in müslüman olup Orhan Bey’in
hizmetinde akıncı beyleri olarak görev yapmaları ve bu misyonu kendi
soydaşlarına devretmeleri Osmanlılık kimliği yaratma siyasetinin ilk
başarılı sonuçlarıdır. Bir vekayiname Bursa alınışını 2 Cemazievvel 726
(6 Nisan, 1326) olarak vermektedir. Fakat elde bulunan bazı, Orhan Gazi
adına Bursa’da basılı olduğu gösterilen akçe sikkeleri daha önceki
tarihleri göstermektedir. Genel olarak Osmanlı tarihçiler Bursa’nın
alınması ile Orhan Gazi tarafından başkent yapıldığı bildirirler.
Sonraki yillarda Orhan Bey’in gazi komutanları akıncıları ile Kocaeli
topraklarında ilerlemişler; Kartal ve Aydos kalelerini fethetmişler ve
Boğaz kıyılarında görülmüşlerdir.

Mayıs 1329da Bizans imparatoru olan III. Andronikos ve yakın danışmanı
(sonra imparator olan) Yannis Kantakuzenos 2.000 paralı asker ile
takviyeli bir Bizans ordusu ile Kocaeli’nde ilerlemiş; İzmit kuşatması
yapan ise Orhan Gazi ivedi yürüyüşle Darıca üzerinden gelmiş; ve ilk
defa bir meydan savaşı olarak Bizans ve Osmanlı orduları 11 Haziran
1329da Maltepe (Palekanon) Savaşı’na girişmişlerdir. Bu savaşta Bizans
ordusu Osmanlı ordusuna yenik düşüp bozguna uğramış ve Bizans İmparatoru
III. Andronikos yaralı olarak kurtulmuştur. Böylece III. Andronikos’un
Bizans Anadolu topraklarını geri alma planları suya düşmüştür ve
Bizanslılar bir daha böyle planlara girişmemişlerdir.

Orhan Bey’in bu askerî zaferi sonucu olarak bütün Hristiyanlar için ana
itikat prensibi sağlayan Nicea İtikadı’in 325de kabul edildiği şehir
olan ve Bizans Konstantinopolis’i Latinlerin elinden alıp kurtaran İznik
Rum İmparatorluğu’nun başkenti olmuş olan İznik (Nicea) 2 Mart1331de
hiç direniş görünmeden fethedilmiştir. Orhan Bey ve yakınları tarafından
yapılan imar çalışmaları çok kısa bir zamanda İznik bir Osmanlı kültür,
ticaret ve sanat merkezi olan bir İslam şehrine döndürmüştür. Özellikle
Orhan Bey İznik büyük katedralini camiye ve bir manastırı medreseye
çevirtmiş; eşi Nilüfer Hatun bir imaret yaptırmış; oğlu Süleyman Paşa
ise yeni bir medrese inşa ettirmiştir.

Bu çalışmalar sürerken Kara Timurtaş Paşa Marmara’nın Gemlik ve Armutlu
kıyılarını Osmanlı sınırlarina katmış. Sonra daha eski klasik Roma
İmparatorluğu’nun (284 ve civarında) başkentliğini yapmış olan ve 6
yıldır Osmanli ablukası altında bulunan İzmit (Nikomedia) 1337de Bizans
tarafından savunulamaz duruma gelmiş; son Bizans valisi Prenses Marika
Paleialogos tarafından terkedilip Osmanlı orduları tarafından fethedip
yönetimi Süleyman Paşa’ya verilmiştir.

Bunun üzerine III. Andronikos 1333de Osmanlı hükümdarı Orhan Beye bir
barış anlaşması teklif etmiş ve yıllık 12.000 Bizans altını haraç
karşılığında Bitinyada Bizans elinde kalmış olan arazilere Osmanlı’ları
hücum etmemesini teklif etmiştir. Böylece Orhan Bey’in Anadolu’da
küffardan fethedilecek önemli bir yer kalmamıştır.

Orhan Bey bu nedenle 1340larda beyliğini yeni bir strateji olan komşu
Türkmen beyliklerin fethine yöneltmiştir. Bu ülkeler İslam siyaset
felsefesine göre dar-ül harp olmadığı için bu yeni stratejinin
uygulaması için sudan nedenler yaratılmıştır.

Önce Karesi Beyliğinde hükümdarlık kavgasına geçen Demirhan Bey ile
Dursun Bey’in arasını bulmak nedeniyle Orhan Bey 1342de Ulubad,
Karacabey (Mihaliç) ve Mustafakemalpaşa (Kırmastı) kalelerini işgal
etmiştir. Bununla da yetinmeyerek önemli bir askerî kuvvetle 1345 de
Karesi Seferi’ne çıkmıştır. Bu iki kavgalı bey Bergama’da sıkıştırılmış;
Dursun Bey kuşatma sırasında olmuş; Demirhan Bey esir olarak
alınmıştır. Böylelikle Karesi Beyliğine ait geniş topraklar ve
Balıkesir, Manyas, Edincik ve Erdek kentleri Orhan Bey idaresine
geçmiştir.

Sonra İç Anadolu’ya akınlar başlamıştır. Bu akınlar 1354de Gerede ve
Osmanlılara kuruluştan beri destek sağlayan Ahilerinin merkezi Ankara
kalelerinin Orhan Bey’in eline geçmesi ile sonuçlanmıştır.






Rumeli’ye geçiş


Orhan Gazi’nin hükümdarlığının son döneminde yeni bir strateji ortaya
çıkmıştır. Bu strateji Bizans’a yardım etme vesilesiyle Rumeli’ye
Osmanlı askeri gönderilmesi ile başlayıp; Osmanlıların ve Turklerin
Rumeli’de toprak edinip şehirlere de yerleşmesi ve yeni bir küffar
elinden toprak fethetme sürecinin (sonucunda ta orta Avrupa’ya uzanacak
olan sürecin) başlaması ile devam etmiştir.

Orhan Bey’in Bizans’a yardım etmesi, bir iç isyan sonrası imparatorluk
tahtına geçen VI. Yannis Kantakuzenos’la kurulan yakın ilişkilerle
başlamıştır. 1344de Bizans İmparatoru zor bir durumda bulunuyordu.
Selanik’teki valisi olan Yannis Apocausus duruma hakim olamamış ve
bağnaz fanatikler (Zealot) olarak anılan bir parti tekrar idareyi eline
almıştı. Sırp Kıralı Stefan IV. Duşan tekrar Bizans aleyhine dönmüş ve
tüm Makedonya’yı istila etmek niyetiyle Serez kalesini kuşatma altına
almıştı. Anadolu’da müttefiki olan ve daha önce askerî yardım sağlayan
Aydınoğlu Umur Bey’in donanması Papa’nın kurduğu Lig müttefikleri
donanması tarafından İzmir’de yakılmış ve İzmir Papalık müttefiklerinin
işgali altına alınmıştı. Saruhan Beyliği asker sağlayabilecek durumda
idi; ama bu kuvvetin hem Selanik hem de Sırp Kıralına karşı bir askerî
sefer için yeterli olmayacağı gayet açıktı. Onun için 1345in ilk
aylarında VI. Yannis Kantakuzenos Orhan Bey’le yakın ilişkiler kurmak
için temaslara başlamıştır. Kendisi tarih yazarı da olan Kantakuzenos bu
evlilik hakkında kitabında bir bölüm ayırmıştır. Buna göre Kantekuzanos
biraz Turkçe öğrenmiş; iki hükümdar birbirleri ile yakın şahsi bağlantı
kurmuşlar ve Orhan Bey’le şahsi görüşmeleri sırasında birbirinden güzel
üç kızını da Orhan Bey’le tanıştırmıştır. İkinci kızı olan Teodora’yı
Orhan Bey ile evlendirmek için anlaşmışlardır. 1346da Orhan Bey’i düğün
yeri olan Silivri’ye (Salymbria’ya) getirmesi için 30 gemilik Bizans
donanması kullanılmış ve 3 gün 3 gece süren düğünden sonra aynı filo
Orhan Bey’i ve maiyetini geri götürmüştür. Ertesi yıl Orhan Bey yeni
karısı Teodara ile bu sefer Üsküdar’da kayınbabası ile buluşmuştur.
1350′de Selanik’teki bağnaz fanatikleri (Zealot) ortadan kaldırmak için
harekete geçen VI. Yannis Kantakuzenos yine damadı Orhan Bey’den Türk
süvari kuvveti desteği istemiştir. 20.000 kişilik, Osmanlı süvari
kuvveti ile takviyeli, Bizans kuvvetleri ile VI. Yannis Kantakuzenos’un
oğlu olan Matthaios Kantakuzenos komutası altında Selanik’e doğru
ilerlerken Orhan Bey’in askerlerinin Anadolu’ya geri gitmeleri gerekmiş
ve bu askerlerin gitmesi ile gücü çok azalan Matthaios’un şansı yaver
gidip Selanik yakınlarında bir Türk asıllı korsan filosu bularak bunları
paralı olarak tutup Selanik’e girmeyi başarmıştır.
1352de VI. Yannis Kantakuzenos’un ortak imparator olan V. Yannis
Palaiologos ile arası açılmış ve V. Yannis, Edirne’de hüküm süren
Matthaios’a Sırplar yardımı ile hücum edip şehrin idaresini eline
almıştır. Buna karşılık Konstantinopolis bulunan VI. Yannis Kantakuzenos
damadı Orhan Bey’den askerî destek istemiştir. Orhan Bey bunun üzerine
komutanlığını oğlu olan Süleyman Paşa’nın yaptığı bir büyük Osmanlı
birliğini VI. Yannis emrine girmek üzere göndermiştir. Bu Osmanlı
birliği ile takiveyeli Bizans ordusu Bizans İmparatoru VI. Yannis
başkomutanlığı altında Edirne’ye yürüyüp bu şehri kurtarmıştır. Ayni
Osmanlı birliği birkaç ay sonra bir karışık Sırp-Bulgar ordusunu donmuş
olan Meriç Nehri kıyılarında yenik düşürüp imha etmiştir.


Bazı Türk tarihlerine göre bu başarının sonucu olarak 1353de Çimpe
kalesi Süleyman Bey’e bir askerî üs olarak verilmiştir. Süleyman Bey
buraya ve civarına askerlerinin ailelerini ve göçmen Türkmenleri
yerleştirmeye başlamıştır ve bu kale Osmanlılarin Avrupa’ya bir
köprübaşı noktası olmuştur. Bunu önlemeye çalışan İmparator VI. Yannis
Kantakuzenos Çimpe kalesini geri almak için 10.000 altın tazminat
vermeyi teklif etmiş ve bunu müzakere etmek için Orhan Bey’le şahsen
görüşmek istemiştir. Fakat yaşlılığını ve hastalığını ileri süren Orhan
Bey bu görüşmeyi kabul etmemiştir.
Bir başka açıklamaya göre ise 2 Mart,1354de bütün Trakya büyük bir
deprem geçirmiş ve bu afetin hemen arkasından gelen kar tipi fırtınaları
ve şiddetli yağmur afetleri hayatı daha da fenalaştırmıştır. Bu afetten
önce büyük bir Bizans şehiri olan Gelibolu taş taşın üzerinde
kalmayacak kadar zarar görmüş ve tüm halkı tarafından denizden terk
edilmiştir. Bigada bu haberi alan Süleyman Paşa bir anlatıma göre zaten
kendine üs verilen Çimpe’ye gitmek üzere hazır bulunmaktaydı. Diğer bir
anlatıma göre, Süleyman Paşa daha önceki yardım seferinde Rumeli
topraklarının zenginliğini görmüş ve Rumeli’ye geçmek için bir böyle bir
fırsat kollamaktaydı.

Her nedenle olursa olsun, Süleyman Paşa ve ordusu ile Çanakkale
Boğazı’nı geçip ve birlikte getirilen Türkmen göçmenleri bomboş olan
Gelibolu’ya yerleştirmiştir. Birkaç ay içinde şehirdeki binalar
yaşanacak şekilde onarılıp ve şehrin surları yeniden inşa edilmiş ve
Gelibolu nüfusunun hepsi Türk olan bir müslüman şehrine
dönüştürülmüştür. Bizans imparatoru resmen Süleyman Paşa’dan
Gelibolu’dan orada yerleştirdiği bütün Türklerle birlikte çekilmesini
istemiştir. Ancak Süleyman Paşa yanıt olarak buraya Türklerin Allah’ın
niyeti ile geldiklerini; geldiklerinde şehrin terkedilmiş olduğunu;
burada oturan hiçbir kimsenin evinden zorla atılmadığını ve bu şehri
terketmenin Allah’ın inayetini ret etme olacağını bildirmiştir.
İmparator bu şehrin boşaltılması masraflarını karşılayacağını ve üstüne
tazminat vereceğini bildirdiyse de Süleyman Paşa’yı fikrinden
çaydıramamıştır. İmparator bu sefer damadı Orhan Bey’e de durumu şikayet
etmiştir; Orhan Bey İmparatorla İzmit’te görüşebileceğini bildirmiş ise
de görüşmeye hastalık bahanesine gitmemiştir. Bunu bir felaket olarak
kabul eden İmparator büyük bir yeise kapılmıştır.

Bu sorun daha bir hal yoluna konulmadan Kantakuzenos, ortak imparator
olan V. Yannis’le açık mücadeleye girişmiş; önce damadı V. Yannis
Palaiologos’u ortak imparatorluktan atıp; Bozcaada’ya (Tenedos’a)
sürgüne göndermiştir. Ama oradan Venedikliler yardımıyla Bozcaada’dan
kaçan V. Yannis İstanbul’a gelip Konstantinopolis’te idareyi yeniden
eline almıştır. V. Yannis ile kayinpederi VI. Yannis Kantakuzenos
anlaşma yapıp birlikte imparatorluk yapmayı kabul etmişlerdir. Fakat,
büyük bir depresyon içinde bulunan VI. Yannis Kantekuznos birkaç gün
sonra 4 Aralık,1354de kendi isteği ile tahtından feragat etmiş; bir
manastıra kesiş olarak girmiştir. Böylece Osmanlıların Rumeli’ye
geçmeleri bir emrivaki olarak kalmış, ama Orhan Bey’in kayınbabası
iktidardan ayrılmıştır.

Masallaşmış bir açıklamaya göre ise Süleyman Paşa ve ufak ordusu
Rumeli’ye salla geçiş yapmış ve orada ilk yerleşkiyi kurmuşlardır.
Her ne şekilde geçiş ve köprübaşı kurulmuş olursa olsun, Osmanlılar
Trakya’da Bizans şehirlerini birer birer zaptemeye başlamışlardır. Çimpe
Kalesi ve Gelibolu kale ve şehirinden başlayarak Bolayır, Keşan ve
Rodoscuk (Tekirdağ) 1354de fethedilmiştir. Bunun yanında fethedilen
toprakları korumak amacıyla Rumeli’de geniş bir iskan politikası
uygulanmış ve Anadolu’dan Trakya’ya Türkler getirilip yeni fethedilen
yerleşkelere iskan edilmişlerdir. Ayrıca, zaten Trakya topraklarında
bulunan korsanlık, haydutluk ve çetecilikle geçinen Türkler,
Aydınoğulları ve Saruhan orduları kalıntıları da Osmanlılara
katılmışlardır. 1356da Osmanlılar Çorluya kadar ilerlemişlerdir.

Rumeli’deki Osmanlı toprakları üzerinde beylerbeylik görevi yapan
Süleyman Paşa Çorlu civarında bir sürek avı sırasında atından düşerek
feci şekilde ölmüştür 1357 . Süleyman Bey’in ölümu ile; 1359-1362
arasında Orhan Bey’in oğlu ve veliahtı Murat Bey Rumeli’de Osmanlı
ordularına komutaya başlamıştır. Osmanlılar 1361de Dimetoka’yi ellerine
geçirmişler. 1362de Orhan Bey öldüğünde Osmanlı orduları Edirne
kapılarında olup o yıl bu şehir de Osmanlılar eline geçmiştir.